A mesura non mola

Foto: James DeMers

A mesura non mola. É calidade dos que nunca ghastarán pista. Eternos amigos ou pagafantas: as nenas só queren divertirse, xa o dixo Cindi Lauper. Aínda peor: se hoxe adoptas unha posición equidistante, é moi doado que te acaben comparando con alguén coma Mario Vargas Llosa.
A evolución intelectual da humanidade guapa consiste en que alguén coma Vladimir Putin, unha sorte de Napoleón báltico con tendencia a obviar o fedor e as coiteladas que se suceden no cuarto traseiro da propia casa, remate a rentes da santidade para moitos opinadores da porta de Brandeburgo para acó simplemente porque lle foi disputar un coteno de terra no Mar Negro a un grupo de ultras vestidos de traxe. Falando de ultras, temos aquí ó Jimmy. Alén da xusta esixencia de xustiza, foi case proposta por moitos a súa autovía de antecedentes penais para o Nobel da Paz póstumo porque os que o mataron gustaban de mazar ó seareiro inimigo e a quen os mirara revirado con barras de aceiro e do corte de pelo de estilo francés, aquí de recruta de cuartel. Non é escusa que o nivel de tal premio teña baixado bastante.
Algunhas veces, a ignorancia anda tras destas quenturas de cabeza. É a que move a Sean Penn a querer facer crer, e non sei se a crer el mesmo, que o que publicou en Rolling Stone era unha entrevista e non unha carta de amor dunha adolescente enfebrecida a unha estrela do rock que usa unha motoserra por guitarra. Mais o común, paréceme, é que se renuncie ó esforzo que supón saber con quen se dan as mans. Sabelo podería levar á indecisión, e con ela á parálise, algo moi temido. Cousa rara, cando de delegar noutros as intencións de cambiar o mundo é un acto pasivo.

A resposta de Kurosawa

Foto: akirakurosawa.info

Teño un coñecido que me resulta de conversa incómoda. Unhas veces, o problema é a súa teima en facer brincadeiras de todo, e cando digo todo é todo, a partir de cada palabra que se lle dirixe. Obviamente, así é imposible falar de nada de proveito; estrañaríame que alguén, fóra dos seus íntimos, o lograra. E nas poucas ocasións nas que se pon “serio”, é a súa curiosidade incisiva e incesante o elemento disuasorio. Se, por exemplo, lle recomendo algún filme, pregunta e pregunta: por que nesta escena tal personaxe fai isto, se nestoutra escena a acción tiña que ser así e non asá, que significa o final... Como sucede cos nenos a certa idade, acaba por atafegar a un. É unha das diferencias elementais entre a infancia e a idade adulta: que o adulto acepta que hai cousas que son porque deben ser.
O meu gusto non entende de esquemas, como creo que tampouco o de moita xente. Por que se gusta de certa pasaxe dun libro ou da arquitectura particular de certas casas dunha rúa non é algo que se poida explicar cumpridamente. De feito, o intento non é raro que conduza á pomposidade ou ó ridículo. Non hai máis ca ver as teorías con tanta solemnidade expostas acerca do goce na práctica do sexo ata hoxe. Ou o tratamento do erotismo no cinema ou na literatura, case sempre motivo de vergoña allea.
De maneira que a miña reacción adoita ser a vaguidade: unha frase a medio rematar, un encollemento de ombreiros ou, se tiro pola franqueza, un “non podía ser doutro xeito”. Non se nota demasiado: encúbreo a impaciencia do meu coñecido. Se fora máis proclive a escoitar, supoño que lle contaría eu aquela anécdota sobre Akira Kurosawa. A propósito de Rashomon, moitos preguntáronlle polo seu significado. Talmente, sen máis, que se di axiña. El respondeu que non o sabía, e que non todo tiña por que quedar claro. (Non sei se lles tería interesado trasladar a cuestión a Ryunosuke Akutagawa, e é pena, porque o filme adapta con bastante fidelidade o libro.) Comprendo que haxa quen considere a Kurosawa un incompetente intelectual. Así e todo, eu prefiro esta honestidade a unha grandilocuencia non de todo comprensible que, por que non, pode ben ser fume. Ademais, con frecuencia a incógnita é o único que non arruína un final.

Con Valle-Inclán viviamos mellor

Foto: Lynn Greyling

Lamentaba a semana pasada Carmen Peña que a súa única parente viva que coñecera a Ramón María del Valle-Inclán fora xa incapaz de conservar na memoria moitas das anécdotas que sabía del. A Carmen, das coñecidas, chamábanlle a atención sobre todo as “trasnadas” desta personaxe. Non se referiu en ningún momento a iso que chaman “bohemia”: punto ó seu favor.
Alguén coma Valle Inclán, se algo tiña dereito a se permitir, eran trasnadas. A vida de quen apenas sabe facer máis nada ca escribir debera levar aparellada unha licencia para a brincadeira de cando menos seis horas diarias, porque se non só resta o suicidio. Tamén digo que, por moito que a supervivencia sempre fora cousa complicada para xente tan pouco pragmática, teño a impresión de que esta especie atopaba noutro tempo máis probabilidade de chegar á vellez sen sufrir de inanición ca hoxe. Non sei precisar cando a letra foi perdendo atractivo en favor do ratio de rendibilidade. Tal vez, en España, fora nos anos oitenta, cando tantos mozos co título universitario a estrear daban en se peitear coma Mario Conde. O caso é que desconfío da aparente fascinación por ese mundo idealizado de lapelas de libros supervendas con foto sorrinte que enche talleres de “creación literaria”. Ningún escritor espertará tanto interese pola súa simple condición de tal na clase media-alta que se lle permita durmir nun sofá alleo canto tempo queira ou se lle enchufe de articulista de xeito que poida pagar o alugueiro sen ter que manchar as mans nun polígono industrial. Paréceme que a profesión hoxe considerada máis “cool” vén sendo a de economista. Coma se entre a parte da poboación coa vida máis ou menos resolta tivera sucedido un despertar brusco, deses de acordar boca abaixo na friaxe do piso que é a realidade. Tal vez porque a certeza de que esa vida estea resolta sexa moito menor do que sería noutro tempo.

Neurose sen cancelas

Foto: Peter Griffin

Non sei se foi a tarde de Noiteboa ou de Noitevella cando volvín atopar na rúa unha antiga compañeira de curso. Os nosos encontros son moi especiais: cruzámonos na rúa, paramos un segundo, ela di, con présa, sen deixar de sorrir e sen traza de verdade, “Non podo falar, que chego tarde” e sigue andando a paso lixeiro. Aquel non foi distinto. Desta fun eu o primeiro en sorrir, por inercia. “Xa o sabes, verdade?”, díxome ela. E todo foi igual polo demais. Sempre me intrigou esta cortesía, bastante habitual, polo menos nesta cidade. Aínda preferíndoa á súa ausencia (que a persoa coñecida mude de acera ó me ver, que tamén acontece ás veces), atópoa bastante inútil. Para o caso, porque eu tampouco amosei intención de retela. Pensei que, se as cousas foran doutro xeito nas relacións sociais, a ela non lle importaría parar un pouco, nin a min. Uns minutos de parola na rúa non son algo tan transcendente nin penoso, por moito que nos poida aburrir, que non se poida facer a concesión á urbanidade. Esa sería a verdadeira cortesía.
Pero as cousas non son doutro xeito nas relacións sociais. Un dos meirandes (e estrañamente populares) desatinos que teño oído sobre a chamada violencia de xénero é que se trata dun complot do sexo masculino para erradicar da terra o feminino, evocando unha moi improbable alianza nacional ou mundial de varóns homicidas contra a muller non sometida, ó estilo do Daesh (organización de orixe e intereses ben dubidosos) contra todo canto sexa haram (das minisaias e o alcol para arriba). Paréceme mentira que a ninguén se lle ocorra unha razón máis obvia para todo isto: que moita xente atopa hoxe máis dificultade para aturar a outra da que poderían atopar décadas ou séculos atrás. Que a neurose a cada punto atopa as cancelas de peor calidade. Que a sensación permanente, tan deste tempiño pueril, de non ter un intre que perder ou (peor) de estar a perdelos continuamente é coma a xeada negra para calquera tipo de convivencia humana. Fai á persoa sentirse autorizada a pasar por enriba de todo con tal de conservar ese tempo para si mesma, cando o trato dun ser humano con outro con frecuencia implica a perda, ou a cesión del.